غذاهای زنده ؛ شناسایی ، توليد و مصرف آنها
در پرورش تجاری ماهی و طيور اکثراً ملاحظه مي شود که در اثر تغذيه مصنوعی نه تنها مقاومت آنها در برابر بيماری کم شده و قدرت توليد مثلِ آنها کاهش می يابد ، بلکه رنگ و شکل ظاهری و مزه گوشت آنها نيز در مقايسه با انواعی که در طبيعت و با تغذيه طبِيعي توليد مي شوند ، کاملاً متفاوت مي باشد .
غذاهای مصنوعي هرچند هم کامل باشند ، با وجود اين از نظر برخي املاح و مواد معدني و نيز ترکيبات ویتامينها بدون شک دارای کمبودهايي مي باشند .دليل اصلي آن اينست که هرگز نمي توان با غذای مصنوعي گوشت سفيد يا قرمزی توليد نمود که از نظر مرغوبيت و مزه مشابه انواع طبِيعي باشد .تغذيه مصنوعي ممکن است رشد و نمو دام يا ماهي مورد پرورش را در حد مورد نظر تامين نمايد ، اما با وجود اين اثر صد در صد طبِيعي بر روی کار غدد داخلي و در نتيجه توليد مثل آنها دارد .
ماهي ها آکوآريومي در دو مرحله از زندگي خود احتياج مبرم به غذای طبِيعي دارند تا بتوانند از نظر توليد بافت و نيز فعاليتهای توليد مثلِ، رشد و نمو کامل داشته باشند.اولين مرحله دوره رشد و نمو نوزاد پس ازجذب کيسه زرده با مرحله ای است که بصورت بچه ماهي نسبتاً کامل درمي آيد. دومين مرحله همزمان با شروع توليد عناصر تناسلي شامل تخم و اسپرم تا پايان دوره تخمريزی يا زنده زايي است .ماهي هايي که در اين دو مرحله از زندگي غذای زنده و طبِيعي درِيافت نمايند ، رشد و نمو و توليد مثل آنها تا حدودی قابل مقايسه با ماهي ها در شرايط طبِيعي مي باشد .
برخي از ماهي ها در شرايط آکوآريومي اگر غذاي مناسب و طبِيعي کافي دريافت ننمايند ، هرگز قادر به توليد مثل نخواهند بود ولِي برخي ديگر تا حدودی توليد مثل مي نمايند اما قدرت باروری آنها و سلامت و مقاومت نوزادانشان قابل مقايسه با ماهي ها در شرایط طبِيعي و يا ماهي هايي که قسمتي از جیره غذایی خود را بصورت غذای زنده و بخصوص همزمان با دوران باروری دريافت مي نمايند، نمي باشد .
اگرچه تهیه ، توليد و تأمين برخي از مواد غذايي زنده تا حدودی آسان است ، با وجود اين اکثر آکوآريوم دارها و حتي آکوآريوم فروشيها و توليد کنندگان ماهي ها تزييني چندان توجهِي به آن مبذول نمي دارند .دليل اصلي آن عدم آگاهي از انواع غذاهای زنده و شناخت آنها و نيز عدم توليد برخي از انواع آنها توسط بخشهای توليد کننده و عرضه آنها به علاقمندان مي باشد .
معمولاً غذای زنده به انواع غذاهايي گفته مي شود که بصورت زنده به ماهي ها داده مي شوند .اگرچه عده ای غذاهای گوشتي منجمد را نيز جزء غذاهای زنده به حساب مي آورند با وجود اين از آنجا که بين يک ماده غذايي زنده و نوع منجمد آن ، مخصوصاً با توجه به نحوه انجماد و مدت زمان نگهداری آن بصورت يخ زده تفاوت چشمگيری وجود دارد ، لذا بهتر است اين غذاها را به دو دسته غذاهای زنده و غذاهای طبِيعي تقسيم نماييم .بدون شک غذای زنده نيز خود غذای طبِيعي است ولي از نظر فقدان واژه های خاص مي توان اين نامگذاری را قبول کرد .غذای طبِيعي مورد نظر نيز ممکن است به صورت مختلف مانند تازه ، منجمد ، آرد و غيره وجود داشته باشد .
ساده ترين غذای طبِيعي که مي توان به ماهي ها داد گوشت تازه قرمز يا سفيد فاقد چربي است که بايد به اندازه های بسيار ريز و قابل بلع توسط ماهي ها به آنها داده شود.بدون شک ارزش غذايي گوشت خالص ، کمتر از ارزش غذايي کرم خاکي تکه تکه شده و يا ساير غذاهای زنده مي باشد .علاوه بر گوشت قرمز و گوشت ماهي ، گوشت ميگو و عضله صدفها ( در صورت در دسترس بودن ) قابل استفاده مي باشند .مصرف گوشت تازه بمراتب بهتر از گوشت منجمد است .غذاهای زنده که مي توانند مورد مصرف ماهي ها قرار گِيرند دارای انواع زيادی هستند که برخي از آنها در شرايط خاص قابل تکثير و پرورش بوده و برخي ديگر بايد در موارد نياز از محيط طبِيعي خود جمع آوری شوند.
برخي از انواع غذاهای زنده بشرح زيرمي باشند :
1- دافنی يا خاکشي ( خاکشير )
شايد افراد کم سن و سال بخوبي دافني يا خاکشي را نشناسند ولي آنهايي که از آب انبارهای قديمي آب برداشته اند.يا در منزلشان حوض وجود داشته است اين حيوان را بخوبي مي شناسند .دافني ها جزء سخت پوستان ريز هستند که در بيشتر آبگيرهای آب شيرینِيافت مي شوند ، وچون شکل آنها تا حدودی شبيه دانه های خاکشير است به آن خاکشي يا خاکشير هم مي گويند .در فرهنگ غربي به اين حيوان بزبان عامي آن کک آبي مي گويند زيرا تا حدودی شبيه به کک معمولي است.
دافني ها جز بهترين مواد غذايي زنده مي باشند که در همه جا يافت مي شوند .البته نبايد انتظار داشت که در هر برکه يا آبگير بتوان آنها را پيدا کرد .معمولا در طبیعت بيشتر مي توان توده های ابر مانند آنها را در برکه هايي که کنار محل ريزش آشغالهای شهری درست مبشود ، و نيز در آبگيرهايي که آب آنها چندان تميز نيست، مشاهده نمود .
رنگ دافني ها قرمز ، سبز يا خاکستری است ولي نوع قرمز آن مرغوبتر است .گاهي توده آنها بقدری بزرگ و متراکم است که از فاصله دور قابل تشخيص مي باشد .عمق توده ممکن است از 5 تا 50 سانتيمتر تفاوت نمايد .توده دافني در اثر حرکاتي که دارد از دور بصورت ابر متحرک ديده مي شود .از آنجا که دافني های بزرگ نمي توانند مورد استفاده بچه ماهي ها قرار گيرند ، لذا برای تغذيه آنها بايد با الک دافني های ريز را جدا کرد .
جمع آوری دافني از محيط طبِيعي
پس از شناختن دافنيها و محلهای زيست آنها ، مي توان با تورهای دستی خاصي که دارای چشمه های بسيار ريز است به صيد اقدام نمود .قطر توردستي بايد حدود 25 سانتيمتر و عمق آن 35 سانتيمتر باشد .توری بايد بصورت استوانه ایی و گرد و بدون درز داخلي دوخته شود .توری های مخروطي زياد مناسب نيستند چون باعث مرگ و مير بيشتر دافنيها مي شوند .از تنذيب ( تنظيف ) و يا ساير پارچه های مشابه که دارای چشمه های توری بسيار ريزند مي توان برای اينکار استفاده نمود .پس از پِيدا کردن دافني ها بايد با حرکت دادن تور دستي در داخل آب بصورت 8 انگليسي آنها را صيد نمود .
دافنيهای جمع شده را بايد در سطل آب ريخت و به محل مورد نظر برد .اگر آب داخل سطل گرم است مي توان مقداری يخ برای خنک کردن آن بکار برد .دافنيها احتياج به مصرف اکسيژن زياد دارند و اگر اکسيژن محلول در آب کم شود ، دافني ها به سطح آب مي آيند .صيادان حرفه ای دافنيها، معمولا صبح زود که دافني ها در سطح آب تجمع مي نمايند آنها را صيد مي نمايند .پس از شروع وزش باد و بالا آمدن آفتاب ، دافني ها معمولاً به عمق آب مي روند ولي در مواقعي که تراکم آنها زیاد است در سطح آب مي مانند .اگر سايه باني بر روی آب درست شود ، مي توان تراکم دافني ها را در زير آب مشاهده نمود.
در مناطق معتدل حداکثر تراکم دافنيها در ماه ارديبهشت است .پس از آن با شروع فصل گرما بتدريج تراکم آنها کم شده و مجدداً در اوايل پاييز افزايش مي يابد .اگر سرما زياد نباشد ، در فصل زمستان نيز مي توان تراکم کمي از آنها را درآبها مشاهده نمود .بهترين آب مناسب برای رشد و نمو زياد آنها آبي است که پ – هاش آن خنثي و يا کمي قليايي باشد .
نگهداری دافنيها به طور زنده
اگر اکسيژن کافي در دسترس دافني ها باشد ، در شرايط مساعد مي توان تابستانها تا 3 روز و در بهاريا پاييز تا يک هفته آنها را در يک سطل آب به طور زنده نگهداری کرد .بنابراین اگر در بهار و پاييز هفته ای یکبار و در تابستان هفته ای دو بار در مواقع لزوم اقدام به جمع آوری آنها شود، کافي مي باشد .
مضرات دافنيها
از آنجا که پوسته آنها نرم و غير قابل نفوذ مي باشد دارای اثر ميلن بوده و اگر غذای اصلي ماهي ها را تشکيل دهند ، به اندازه کافي چاق نخواهند شد .اين غذا را مي توان با مواد نشاسته دار مانند گندم پخته به طور متناوب به ماهي ها داد تا عيب یاد شده تا حدودی برطرف گردد .گاهي ماهي ها که علاقه زيادی بخوردن دافني دارند ممکن است در اثر پرخوری از آن بميرند .همواره با دافنيها ممکن است نوزاد برخي از انگلها يا ساير جانوران آبزی بيماری زا بداخل آکوآريوم انتقال داده شود که معمولا جداسازی آنها بعلت ريزی و يا بي رنگي امکان پذير نيست .گاهي نيز دافنيها با آرواره های خود به بدن و برانشي بچه ماهي ها چسبيده و اکثراً باعث مرگ و مير آنها مي شوند .
تکثير و توليد دافني
اگر چه احتمالا با ايجاد شرايط مساعد مانند پ – هاش با کمي قليايي ، نور کافي و کمي کود گوسفندی مي توان حتي در لگن های پلاستيکي رختشویی اقدام به توليد دافني نمود ، با وجود اين ميزان دافني توليد شده در چنين ظرفي فقط مي تواند احتياجات غذايي يک يا دو جفت ماهي را در طول سال تامين نمايند .
باايجاد شرايط ياد شده مي توان اقدام به توليد دافني نمود .برای اين کار بايد صيد دافني کم کم صورت گيرد و به تدريج کود به اندازه کافي به استخرها اضافه گردد .خاک خشک مخلوط به محلول پهن گوسفندی و کمي آرد سويا بهترين کود به حساب مي آيد .قبلاً بهتر است اين مخلوط در مجاورت نور آفتاب بخوبي خشک شود تا تخم و نوزاد جانوران مضری که احتمالاً در داخل آن وجود دارد از بين بروند .پس از پر کردن استخرها از آب و افزودن کود قرار دادن مقداری دافني مولد ، بعد از چند روز توليد مثل و افزايش آنها شروع خواهد شد .در استخرهای پرورش دافني بهتر است در قسمتي از آن سايه باني برای جمع شدن دافني ها درست شود .کمي از آب استخر نيز بايد هفته ای يکبار تعويض شود تا از غليظ شدن آن جلوگيری شود .
2- سيکلوپس ها Cyclopses
در داخل استخر دافني ها و اکثراً مخلوط به آنها سخت پوستان کوچک ديگری بنام سيکلوپس زندگي مي کنند که اندازه آنها از دافني ها کوچکتر و قد آنها کشيده تر است .حرکت آنها با جهش های متوالي و در يک خط راست انجام مي گيرد .در فصل تخم ريزی اکثر ماده ها در طرفين بدن و در مجاورت دم دارای دو کيسه بزرگ تخم مي باشند .برای تغذيه بچه ماهي ها ، بايد سيکلوپسهای کوچکتر را با الک جدا کرد .
غذای اصلي آنها از فيتوپلانکتنها تشکيل مي شود .سيکلوپسها بر خلاف دافني ها فاقد آرواره مخصوص برای حمله به بدن بچه ماهي ها مي باشند .با وجود اين گاهي مي توان سِکلوپس ها را چسبيده به بدن بچه ماهي ها مشاهده نمود .اکثراً در استخرهای کوچک پرورش دافني ، سيکلوپس ها با رقابت غذايي ،کم کم باعث از بين بردن تراکم دافني ها شده وخود جايگزين آنها مي گردند .
3- آرتيما يا ميگوی آب نيمه شور
ِيکي از بهترين غذاها ماهي ها تزييني، مخصوصاً بچه ماهي ها ، نوزاد آرتميا است که یکي از سخت پوستان آبزی مي باشد .تخم های بسيارريز آرتميا که به آن براين شريمپِيا ميگوی آبهای نيمه شور هم مي گويند امروزه به صورت تجارتي تولِيد شده و در بسته های کوچک فروخته مي شود .در ايران این آبزی به مقدار بسيار زياد در درياچه اروميه ( رضاييه ) زندگي مي کند و در واقع تنها حیواني است که در اين دريا زندگِي مي کند .در اواخربهار و در تابستان و پاييز مي توان توده های تخم را به صورت شناور در قسمت شرقي و جنوب شرقي درياچه مشاهده کرد .برای تغذيه آنها مي توان مقدار کمي کاه تخمير شده يا گياه پوسيده را در داخل آب محتوی آنها قرار داد .انفوزوئرها و ساير مواد غذايي که از تخمير اين گياهان توليد مي شوند ، همچِنين فيتوپلانکتن هايي که در اثر تابش نور در آب تولید مي شوند غذای مناسبي برای نوزادهای آرتميا مي باشند .
طرز تهیه آرتمیا :
معروف ترین نوع غذاهای زنده که آکواریومیست های حرفه ای برای غذا دادن به ماهی و یا پرورش بچه ماهی ها و لارو ماهی ها ازآن استفاده میکنند , میگوی نمکی یا آرتمیا یا تخم میگو یا ناپلیوس هست . آرتمیا خرچنگ کوچکی هست که بیشتر از 4 میلیمتر نیست و در آبهای خیلی شور زندگی میکند و درایران هم در دریاچه ارومیه ساکن است و صادرات تخم میگوی آرتمیا که به نام Urmiana معروف هست , سود خیلی سرشاری داشته و هر کیلو از آن در بازارهای جهانی چند صد دلار قیمت دارد . تخم میگو , خیلی ریز و به رنگ قهوه ای روشن هست و نکته جالبش این که بصورت خشک و پودر هست و سالها میشه آنرا نگه داشت . قبل از مصرف باید آنرا عمل آورد یا زنده یا Hatch کرد . برای اینکار به لوازمی نیاز دارید و همچنین مخزنی به نام Incubator ! طرز تهیه انکوباتور به روش بسیار ساده ای را در زیر می نویسم . ابتدا لوازم مورد نیاز :
- بخاری اتوماتیک .
- سنگ هوا .
- بطری آب معدنی به رنگ شفاف یک و نیم تا 2 لیتری .
- نمک طعام یُد دار یا نمک خالص دریایی 15 تا 20 گرم معادل یک قاشق و نیم غذا خوری .
- آب جوشانده و سرد شده .
- یک pH سنج برای تعیین pH 8.5 .
- یک شلنگ به طول یک متر .
- پمپ هوای کوچک .
- لامپ کم مصرف از نوع مهتابی یا لامپ مهتابی کوچک .
- چسب آکواریوم برای آب بندی لوله ها .
در شکل زیر Cyst های میگوی آرتمیا ی
ا کیست های آنرا میتوانید مشاهده کنید . ابتدا بطری آب معدنی رو کاملاً شسته و با آب داغ ضد عفونی میکنید . بعد آنرا وارونه کردهو انتهای آنرا میبرید و دور می اندازید . حالا وسط درب بطری را بوسیله میخ داغ سوراخ میکنید و شلنگ هوا رو از داخلش عبور میدهید . معمولاً شلنگ هوا باید به اندازه یک تا 2 سانتیمتر در داخل بطری قرار بگیرد . حالا با کمک چسب آکواریم شلنگ و درب بطری را آب بندی میکنید و صبر میکنید تا کاملاً خشک شود و بعد مقداری آب داخل بطری میریزید و امتحان میکنید تا ببینید نشتی نداشته باشد. حالا انتهای بطری را از طرفین بوسیله میخ داغ دو سوراخ کوچک ایجاد میکنید و ازآن طنابی عبور داده و آنرا بعنوان حلقه نگهدارنده ظرف قرارمیدهید و ظرف را بوسیله آن بصورت وارونه آویزان میکنید .
نمک طعام را با آب مخلوط میکنید و در مخزن میریزید و توسط pH سنج آنرا اندازه گیری کنید و میزان انرا روی 8.5 قرار میدهید . حالا به مدت 2 ساعت پمپ هوا رو روشن کرده تا نمک کاملاً با آب مخلوط گردد و آب هم از اکسیژن غنی . بعد از دو ساعت بخاری را روی دمای 28 درجه تنظیم میکنید
و داخل ظرف قرار میدهید و مهتابی ر هم روشن میکنید بطوریکه ظرف بطور کامل روشن شود و عمل انکوباسیون آغاز گردد ! اهمیت نور دهی برای این هست که حتی از اولین ساعت های خیس خوردن تخم ها , تابش نور باعث شکفتگی بیشتر و سریعتر تخم ها می گردید ! بعد از 5 تا 10 ساعت جریان هوا را قطع میکنید و صبر میکنید تا جریان آب آرام شود . حالا تخم هایی که عمل نیامده یا فاسد شده اند را از روی سطح آب با یک توری ریز جمع کنید و دوباره پمپ هوا را روشن کنید . بعد از 20 تا 36 ساعت میگوها از تخم درآمده و شروع به شنا کردن میکنند . اندازه آنها کمتر از یک میلیمتر هست .
در این موقع با قطع جریان هوا و ته نشین شدن پوسته ها ، بوسیله پیپت و یا سرنگ میتوانید به راحتی نوزادان میگو را جمع آوری کنید . بهترین روش این هست که ظرف را در کنار منبع نور قرار بدهید بطوریکه نیمی از ظرف تاریک ونیم دیگر روشن باشد . نوزادان میگو به سمت نور جذب میشوند و به راحتی میتوانید آنها را بگیرید . نکته مهم در تغذیه از آرتمیا این هست که برای لارو ماهی ها، نوزادان آرتمیا باید حتماً تازه باشند و نباید بیش از 30 ساعت از شکفتن آنها گذشته باشد چون هم سخت تر میشوند و هم ازارزش غذایی انها کاسته میگردد! عوامل مهمی که در شکفتن بیشتر تعداد تخمها تأثیر گذار است، ثابت بودن دما و میزان اکسیژن آب و خالص بودن نمک و مقدار آن در حد 15 تا 20واحد و نور دهی مناسب و همچنین نوع تخم هاست .
4- کرم خاکي
کرم خاکي را بدون شک همه مي شناسند .اين همان کرمي است که در باغچه ها و در داخل خاک زندگي مي کند و معمولا در مواقع بارندگي که آب موجود در خاک باغچه تجمع مي کنند، زياد مي شود از ترس خفه شدن خاک را ترک کرده و در اطراف باغچه کرم را کرم باران و برخي کرم باغچه مي گويند و چون بعنوان طعمه برای صيد ماهی با قلاب هم بکار مي رود، عده ای ديگر به آن کرم ماهيگیری مي گويند .طول آنها گاهي ممکن است تا 20 سانتيمتر هم برسد .هنگام جمع آوری آنها برای تغذيه ماهي ها بايد از برداشتن کرمهای داخل توده های پهن که در اطراف آنها ترشحات زرد رنگ ديده مي شود، خودداری شود چون حتي ماهي ها درشت وحشي هم از خوردن آنها امتناع مي نمايند .برای اين منظور مي توان در ِک قوطي حلبي يا حلب های کوچک نباتي حدود 15 تا 20 سانتيمتر خاک مرطوب ريخته و مقداری پوره سيب زميني ، آرد ذرت يا آرد چاودار برای تغذيه آنها به خاک اضافه کرده و کرمها را مقداری برگ مرطوب افرا برای تغذيه آنها در روی خاک قرار داد .آکوآريوم فروشي ها مي توانند اين کرمها را جمع آوری و به علاقمنداني که حوصلهِيا وقت جمع آوری آنها را ندارند، بفروشند .
5- کرم سفيد
اين کرم که رنگ آن سفيد شيری است و طول آن 15 ميليمتر يا بيشتر است از خويشاوندان کرم خاکي بوده و به بهترين وجه مي توان آنها را در حد تجارتي تکثير و توليد نمود .تکثير و تولید آنها در شرايط نسبتا گرم و مرطوب تا حدودی آسان است .در حال حاضر فقط اين کرم در کارگاه تکثير و پرورش تاس ماهيان شيلات ايران برای تغذيه نوزاد ماهيان خاوياری تکثير مي شود و توليد سالانه آن حدود 600 کيلوگرم يا بيشتر مي باشد .برای توليد آن جعبه های مخصوص که عمق خاک آنها حدود 10 سانتيمتر است بکار مي رود .
در پايان مي توان توده کرم خالص را برداشت کرده و برای تغذيه ماهي ها بکار برد. کرمهای جدا شده مي توانند چندين ساعت در حرارت معمولي یخچال زنده بمانند .در داخل آب آکوآريوم همه کرمها مي توانند مدت چند ساعت زنده بمانند .برای تغذيه بچه ماهي ها بايد کرمها را با تيغه چاقو تکه تکه کرد و در هر بار غذا دادن به ماهي ها بايد به اندازه به آنها داده شود که پس از 15 دقيقه اثری از کرمها باقی نماند ، درغير اين صورت بخصوص در مواقعي که سنگرِيزه در کف آکوآريوم وجود دارد پوسيده شدن مازاد کرمها باعث آلوده شدن آب آکوآريوم مي شود .
6- کرم توبیفکس(فشرده)
در آبهای کيف و بخصوص در فاصله 600 تا 700 متری محل ريزش فاضلابهای خانگي و شهری ( نه صنعتي ) در آب رودخانه هاِيا آبگيرها ، و گاهي در کناره استخرهای پرورش دافني مي توان قسمتهای زنگ زده ای مشاهده نمود که ابتدا بنظر مي رسد توده دافني باشند، اين توده ها اکثراً کرم توبيفکس مي باشند .اين کرم دارای رنگ صورتي خاصي مي باشد .برای نگهداری آن بصورت زنده مي توان مقدار صيد نشده را در داخل يک سطل زير شير آب قرار داده و بطور دائم مقدار کمي آب به داخل آن جريان داد .کرمها در اين حالت بصورت توده ای در کف سطل باقي مي مانند .هر چه درجات حرارت آب کمتر باشد زمان نگهداری آنها طولاني تر خواهد بود .معمولا در طول مدت سال مي توان آنها را از مناطق طبِيعي زندگيشان جمع آوری نمود .از دادن کرم های مرده به ماهي ها بايد جدا خودداری کرد .
امروزه در کارخانه های سازنده غذای ماهي ها تزييني به مقدار فراوان از اين کرم توليد شده و پس از خشک کردن بصورت مکعبهایی درآورده و در بسته بندیهای خاص با قيمت مناسب در اختيار علاقه مندان قرار مي دهند.
7- کرم قرمز(خونی)
اين کرم را که در کف استخرها و حوضچه های قديمي و نيز در درياچه ها و آبگيرها پِيدا مي شود اکثراً مي شناسند .رنگ قرمز خوني و طول آن حدود 12 ميليمتر بوده و با حرکات منظم و به شکل 8 انگلیسي در آب شنا مي کند .ماهي ها علاقه خاصي بخوردن آن دارند ولي گاهي ديده مي شود که کرم بصورت هضم نشده توسط ماهي دفع مي گردد .اين کرم که به آن کرم خوني هم مي گويند درگل و لای کف ، بخصوص روی چوبهای پوسيده کف آب نوعي لانه برای خود مي سازد .
8- کرمهای شیشه ای
در فصل زمستان در بسياری از درياچه ها و استخرها مي توان با يک تور دستي مقدار زيادی کرمهای شفاف که به آنها کرم شيشه ای مي گويند، صيد نمود .اين جانوران در واقع کرم نبوده بلکه نوزاد انواع مگسها هستند که طول آنها ممکن است تا 12 ميلیمتر برسد .گاهي مي توان هفته ها را در آب سرد زنده نگه داشت .ماهي ها معمولاًعلاقه خاصي بخوردن آنها دارند .
9- انفوزوئر ها
انفوزوئرها موجودات تک سلولی و جزء تاژکداران هستند که برای پرورش و تغذیه نوزادان بعضی از انواع ماهی ها که قادر به تغذیه از غذاهای متداول نیستند مثل گورامی ها , مفید و ارزشمند است . چون بعضی از انواع نوزادان ماهی های زینتی به صورت لارو هستند و نمی توانند تا مدتی از غذاهای زنده و یا خشک تغذیه کنند ، بهتراست که آنهارا با انفوزوئرها تغذیه کرد.
طرز تهیه انفوزوئر :
برای تهیه انفوزوئر کافیست یک ظرف شیشه ای را از آب پر کنید و جلوی پنجره و در مقابل تابش نور مستقیم خورشید قرار دهید و چند تکه کاه گندم در داخل آب بندازید . بعد از چند روز موجودات ذره بینی بسیار ریزی در آب پیدا میشوند که بهترین غذای لاروهای ماهی ها به حساب میآیند.
10- نوزاد پشه
تخم ريزی عده زيادی از انواع پشه ها در آب و بخصوص در گودالهايي که پس از بارندگي بوجود مي آيد انجام مي گيرد .در آبِي که دارای گياهان پوسيده و برگهای مرده زياد است تخم ريزی آنها بيشتر است .دربيشتر مناطق کشور بخصوص آبگيرها مردابها و گودالهای آب در شمال کشور ، گاهي مي توان نوزاد سياه رنگ حشرات را که تا حدودی کرم مانند بوده و دارای سر بزرگ و دم ايکس مانند است با تراکم بسيار زياد مشاهده نمود .ميانگين طول نوزادها 6 تا 7 ميلِمتر است و معمولا در سطح آب شنا مي کنند ولي هنگام ترسيدن بلافاصله به عمق آب فرو مي روند .تراکم آنها گاهي بحدی است که باعث تيره شدن سطح آب مي گردند .مي توان آنها را بمقدار زياد درِيک سطل آب حمل و نقل نمود و برای اينکار احتياجي به سرد کردن آب نيست .بنابراين جمع آوری و مصرف آنها به عنوان غذا نه تنها مورد توجه ماهي هاست، بلکه با اينکار مي توان سالانه ميليونها پشه خونخوار را نيز از بين برد .
11- مگسها
انواع مگسها نيز لقمه مناسبي برای ماهي ها بزرگتر مي باشند و اکثر ماهي ها علاقه خاصي بخوردن آنها نشان مي دهند .برای جمع آوری آنها نبايد از مواد شيميايي مانند امشي و غيره استفاده کرد چون ممکن است باعث ناراحتي ماهي ها شود .از مصرف پشه های مرده و خشک شده بايد خودداری کرد .
12- ميگوی آب شيرين(گاماروس)
اشخاصي که در دريای مازندران شنا کرده اند بخوبي اين حيوان را که به آن گاماروس و به زبان محلي روش مي گويند، مي شناسند .در سواحل دريای مازندران دو نوع از آن به حد و فور يافت مي شود و معمولا هنگام خارج شدن افراد از دريا ، اين جانوران که در لبه آب و بين ماسه ها زندگي مي کنند روی پای آنها ديده مي شوند .علاوه بر دریای خزر نمونه هايي از آن را در بِيشتر آبگيرهای داخلي و رودخانه ها نیز مي توان مشاهده نمود.طول آنها ممکن است تا 10 ميليمتر يا بيشتر هم برسد .اين جانوران غذای بسيار مناسبي برای ماهي ها بزرگتر به حساب مي آيند .برای جمع آوری آنها مي توان مقداری از ماسه های محتوی آنرا برداشته و با شستشو آنها را جدا نمود .معمولا بين آنها اندازه های مختلف يافت مي شود ولي حتي کوچکترين آنها برای تغذيه بچه ماهي ها بزرگ مي باشد .بنابراين بايد فقط برای تغذيه ماهي ها بزرگتر مصرف گردد .حمل و نقل آنها به شهرها و نقاط دور از ساحل تا حدودی مشکل ولي غير ممکن نيست .ميگوی آب شیرين از غذاهای زنده مناسبي است که مي تواند توسط آکوآريوم فروشيها در اختيار آکوآريوم دارها قرار گيرد .مثل هر غذای ديگر هرگز نبايد بيش از حد از آنها به ماهي ها داده شود. امروزه کارخانجات عرضه غذای آبزیان زینتی اقدام به تولید میگوی خشک شده نموده اند.
12- ماهی های زنده
بعنوان بخش دیگری از غذاهای زنده بکار برده میشوند مخصوصاً برای ماهی های گوشتخوار . استفاده از گوپی های وحشی یا کامبوزیا یا ماهی های ریز و کوچک رودخانه ای متداول ترین غذاهای زنده هستند .
در پرورش تجاری ماهی و طيور اکثراً ملاحظه مي شود که در اثر تغذيه مصنوعی نه تنها مقاومت آنها در برابر بيماری کم شده و قدرت توليد مثلِ آنها کاهش می يابد ، بلکه رنگ و شکل ظاهری و مزه گوشت آنها نيز در مقايسه با انواعی که در طبيعت و با تغذيه طبِيعي توليد مي شوند ، کاملاً متفاوت مي باشد .
غذاهای مصنوعي هرچند هم کامل باشند ، با وجود اين از نظر برخي املاح و مواد معدني و نيز ترکيبات ویتامينها بدون شک دارای کمبودهايي مي باشند .دليل اصلي آن اينست که هرگز نمي توان با غذای مصنوعي گوشت سفيد يا قرمزی توليد نمود که از نظر مرغوبيت و مزه مشابه انواع طبِيعي باشد .تغذيه مصنوعي ممکن است رشد و نمو دام يا ماهي مورد پرورش را در حد مورد نظر تامين نمايد ، اما با وجود اين اثر صد در صد طبِيعي بر روی کار غدد داخلي و در نتيجه توليد مثل آنها دارد .
ماهي ها آکوآريومي در دو مرحله از زندگي خود احتياج مبرم به غذای طبِيعي دارند تا بتوانند از نظر توليد بافت و نيز فعاليتهای توليد مثلِ، رشد و نمو کامل داشته باشند.اولين مرحله دوره رشد و نمو نوزاد پس ازجذب کيسه زرده با مرحله ای است که بصورت بچه ماهي نسبتاً کامل درمي آيد. دومين مرحله همزمان با شروع توليد عناصر تناسلي شامل تخم و اسپرم تا پايان دوره تخمريزی يا زنده زايي است .ماهي هايي که در اين دو مرحله از زندگي غذای زنده و طبِيعي درِيافت نمايند ، رشد و نمو و توليد مثل آنها تا حدودی قابل مقايسه با ماهي ها در شرايط طبِيعي مي باشد .
برخي از ماهي ها در شرايط آکوآريومي اگر غذاي مناسب و طبِيعي کافي دريافت ننمايند ، هرگز قادر به توليد مثل نخواهند بود ولِي برخي ديگر تا حدودی توليد مثل مي نمايند اما قدرت باروری آنها و سلامت و مقاومت نوزادانشان قابل مقايسه با ماهي ها در شرایط طبِيعي و يا ماهي هايي که قسمتي از جیره غذایی خود را بصورت غذای زنده و بخصوص همزمان با دوران باروری دريافت مي نمايند، نمي باشد .
اگرچه تهیه ، توليد و تأمين برخي از مواد غذايي زنده تا حدودی آسان است ، با وجود اين اکثر آکوآريوم دارها و حتي آکوآريوم فروشيها و توليد کنندگان ماهي ها تزييني چندان توجهِي به آن مبذول نمي دارند .دليل اصلي آن عدم آگاهي از انواع غذاهای زنده و شناخت آنها و نيز عدم توليد برخي از انواع آنها توسط بخشهای توليد کننده و عرضه آنها به علاقمندان مي باشد .
معمولاً غذای زنده به انواع غذاهايي گفته مي شود که بصورت زنده به ماهي ها داده مي شوند .اگرچه عده ای غذاهای گوشتي منجمد را نيز جزء غذاهای زنده به حساب مي آورند با وجود اين از آنجا که بين يک ماده غذايي زنده و نوع منجمد آن ، مخصوصاً با توجه به نحوه انجماد و مدت زمان نگهداری آن بصورت يخ زده تفاوت چشمگيری وجود دارد ، لذا بهتر است اين غذاها را به دو دسته غذاهای زنده و غذاهای طبِيعي تقسيم نماييم .بدون شک غذای زنده نيز خود غذای طبِيعي است ولي از نظر فقدان واژه های خاص مي توان اين نامگذاری را قبول کرد .غذای طبِيعي مورد نظر نيز ممکن است به صورت مختلف مانند تازه ، منجمد ، آرد و غيره وجود داشته باشد .
ساده ترين غذای طبِيعي که مي توان به ماهي ها داد گوشت تازه قرمز يا سفيد فاقد چربي است که بايد به اندازه های بسيار ريز و قابل بلع توسط ماهي ها به آنها داده شود.بدون شک ارزش غذايي گوشت خالص ، کمتر از ارزش غذايي کرم خاکي تکه تکه شده و يا ساير غذاهای زنده مي باشد .علاوه بر گوشت قرمز و گوشت ماهي ، گوشت ميگو و عضله صدفها ( در صورت در دسترس بودن ) قابل استفاده مي باشند .مصرف گوشت تازه بمراتب بهتر از گوشت منجمد است .غذاهای زنده که مي توانند مورد مصرف ماهي ها قرار گِيرند دارای انواع زيادی هستند که برخي از آنها در شرايط خاص قابل تکثير و پرورش بوده و برخي ديگر بايد در موارد نياز از محيط طبِيعي خود جمع آوری شوند.
برخي از انواع غذاهای زنده بشرح زيرمي باشند :
1- دافنی يا خاکشي ( خاکشير )
شايد افراد کم سن و سال بخوبي دافني يا خاکشي را نشناسند ولي آنهايي که از آب انبارهای قديمي آب برداشته اند.يا در منزلشان حوض وجود داشته است اين حيوان را بخوبي مي شناسند .دافني ها جزء سخت پوستان ريز هستند که در بيشتر آبگيرهای آب شيرینِيافت مي شوند ، وچون شکل آنها تا حدودی شبيه دانه های خاکشير است به آن خاکشي يا خاکشير هم مي گويند .در فرهنگ غربي به اين حيوان بزبان عامي آن کک آبي مي گويند زيرا تا حدودی شبيه به کک معمولي است.
دافني ها جز بهترين مواد غذايي زنده مي باشند که در همه جا يافت مي شوند .البته نبايد انتظار داشت که در هر برکه يا آبگير بتوان آنها را پيدا کرد .معمولا در طبیعت بيشتر مي توان توده های ابر مانند آنها را در برکه هايي که کنار محل ريزش آشغالهای شهری درست مبشود ، و نيز در آبگيرهايي که آب آنها چندان تميز نيست، مشاهده نمود .
رنگ دافني ها قرمز ، سبز يا خاکستری است ولي نوع قرمز آن مرغوبتر است .گاهي توده آنها بقدری بزرگ و متراکم است که از فاصله دور قابل تشخيص مي باشد .عمق توده ممکن است از 5 تا 50 سانتيمتر تفاوت نمايد .توده دافني در اثر حرکاتي که دارد از دور بصورت ابر متحرک ديده مي شود .از آنجا که دافني های بزرگ نمي توانند مورد استفاده بچه ماهي ها قرار گيرند ، لذا برای تغذيه آنها بايد با الک دافني های ريز را جدا کرد .
جمع آوری دافني از محيط طبِيعي
پس از شناختن دافنيها و محلهای زيست آنها ، مي توان با تورهای دستی خاصي که دارای چشمه های بسيار ريز است به صيد اقدام نمود .قطر توردستي بايد حدود 25 سانتيمتر و عمق آن 35 سانتيمتر باشد .توری بايد بصورت استوانه ایی و گرد و بدون درز داخلي دوخته شود .توری های مخروطي زياد مناسب نيستند چون باعث مرگ و مير بيشتر دافنيها مي شوند .از تنذيب ( تنظيف ) و يا ساير پارچه های مشابه که دارای چشمه های توری بسيار ريزند مي توان برای اينکار استفاده نمود .پس از پِيدا کردن دافني ها بايد با حرکت دادن تور دستي در داخل آب بصورت 8 انگليسي آنها را صيد نمود .
دافنيهای جمع شده را بايد در سطل آب ريخت و به محل مورد نظر برد .اگر آب داخل سطل گرم است مي توان مقداری يخ برای خنک کردن آن بکار برد .دافنيها احتياج به مصرف اکسيژن زياد دارند و اگر اکسيژن محلول در آب کم شود ، دافني ها به سطح آب مي آيند .صيادان حرفه ای دافنيها، معمولا صبح زود که دافني ها در سطح آب تجمع مي نمايند آنها را صيد مي نمايند .پس از شروع وزش باد و بالا آمدن آفتاب ، دافني ها معمولاً به عمق آب مي روند ولي در مواقعي که تراکم آنها زیاد است در سطح آب مي مانند .اگر سايه باني بر روی آب درست شود ، مي توان تراکم دافني ها را در زير آب مشاهده نمود.
در مناطق معتدل حداکثر تراکم دافنيها در ماه ارديبهشت است .پس از آن با شروع فصل گرما بتدريج تراکم آنها کم شده و مجدداً در اوايل پاييز افزايش مي يابد .اگر سرما زياد نباشد ، در فصل زمستان نيز مي توان تراکم کمي از آنها را درآبها مشاهده نمود .بهترين آب مناسب برای رشد و نمو زياد آنها آبي است که پ – هاش آن خنثي و يا کمي قليايي باشد .
نگهداری دافنيها به طور زنده
اگر اکسيژن کافي در دسترس دافني ها باشد ، در شرايط مساعد مي توان تابستانها تا 3 روز و در بهاريا پاييز تا يک هفته آنها را در يک سطل آب به طور زنده نگهداری کرد .بنابراین اگر در بهار و پاييز هفته ای یکبار و در تابستان هفته ای دو بار در مواقع لزوم اقدام به جمع آوری آنها شود، کافي مي باشد .
مضرات دافنيها
از آنجا که پوسته آنها نرم و غير قابل نفوذ مي باشد دارای اثر ميلن بوده و اگر غذای اصلي ماهي ها را تشکيل دهند ، به اندازه کافي چاق نخواهند شد .اين غذا را مي توان با مواد نشاسته دار مانند گندم پخته به طور متناوب به ماهي ها داد تا عيب یاد شده تا حدودی برطرف گردد .گاهي ماهي ها که علاقه زيادی بخوردن دافني دارند ممکن است در اثر پرخوری از آن بميرند .همواره با دافنيها ممکن است نوزاد برخي از انگلها يا ساير جانوران آبزی بيماری زا بداخل آکوآريوم انتقال داده شود که معمولا جداسازی آنها بعلت ريزی و يا بي رنگي امکان پذير نيست .گاهي نيز دافنيها با آرواره های خود به بدن و برانشي بچه ماهي ها چسبيده و اکثراً باعث مرگ و مير آنها مي شوند .
تکثير و توليد دافني
اگر چه احتمالا با ايجاد شرايط مساعد مانند پ – هاش با کمي قليايي ، نور کافي و کمي کود گوسفندی مي توان حتي در لگن های پلاستيکي رختشویی اقدام به توليد دافني نمود ، با وجود اين ميزان دافني توليد شده در چنين ظرفي فقط مي تواند احتياجات غذايي يک يا دو جفت ماهي را در طول سال تامين نمايند .
باايجاد شرايط ياد شده مي توان اقدام به توليد دافني نمود .برای اين کار بايد صيد دافني کم کم صورت گيرد و به تدريج کود به اندازه کافي به استخرها اضافه گردد .خاک خشک مخلوط به محلول پهن گوسفندی و کمي آرد سويا بهترين کود به حساب مي آيد .قبلاً بهتر است اين مخلوط در مجاورت نور آفتاب بخوبي خشک شود تا تخم و نوزاد جانوران مضری که احتمالاً در داخل آن وجود دارد از بين بروند .پس از پر کردن استخرها از آب و افزودن کود قرار دادن مقداری دافني مولد ، بعد از چند روز توليد مثل و افزايش آنها شروع خواهد شد .در استخرهای پرورش دافني بهتر است در قسمتي از آن سايه باني برای جمع شدن دافني ها درست شود .کمي از آب استخر نيز بايد هفته ای يکبار تعويض شود تا از غليظ شدن آن جلوگيری شود .
2- سيکلوپس ها Cyclopses
در داخل استخر دافني ها و اکثراً مخلوط به آنها سخت پوستان کوچک ديگری بنام سيکلوپس زندگي مي کنند که اندازه آنها از دافني ها کوچکتر و قد آنها کشيده تر است .حرکت آنها با جهش های متوالي و در يک خط راست انجام مي گيرد .در فصل تخم ريزی اکثر ماده ها در طرفين بدن و در مجاورت دم دارای دو کيسه بزرگ تخم مي باشند .برای تغذيه بچه ماهي ها ، بايد سيکلوپسهای کوچکتر را با الک جدا کرد .
غذای اصلي آنها از فيتوپلانکتنها تشکيل مي شود .سيکلوپسها بر خلاف دافني ها فاقد آرواره مخصوص برای حمله به بدن بچه ماهي ها مي باشند .با وجود اين گاهي مي توان سِکلوپس ها را چسبيده به بدن بچه ماهي ها مشاهده نمود .اکثراً در استخرهای کوچک پرورش دافني ، سيکلوپس ها با رقابت غذايي ،کم کم باعث از بين بردن تراکم دافني ها شده وخود جايگزين آنها مي گردند .
3- آرتيما يا ميگوی آب نيمه شور
ِيکي از بهترين غذاها ماهي ها تزييني، مخصوصاً بچه ماهي ها ، نوزاد آرتميا است که یکي از سخت پوستان آبزی مي باشد .تخم های بسيارريز آرتميا که به آن براين شريمپِيا ميگوی آبهای نيمه شور هم مي گويند امروزه به صورت تجارتي تولِيد شده و در بسته های کوچک فروخته مي شود .در ايران این آبزی به مقدار بسيار زياد در درياچه اروميه ( رضاييه ) زندگي مي کند و در واقع تنها حیواني است که در اين دريا زندگِي مي کند .در اواخربهار و در تابستان و پاييز مي توان توده های تخم را به صورت شناور در قسمت شرقي و جنوب شرقي درياچه مشاهده کرد .برای تغذيه آنها مي توان مقدار کمي کاه تخمير شده يا گياه پوسيده را در داخل آب محتوی آنها قرار داد .انفوزوئرها و ساير مواد غذايي که از تخمير اين گياهان توليد مي شوند ، همچِنين فيتوپلانکتن هايي که در اثر تابش نور در آب تولید مي شوند غذای مناسبي برای نوزادهای آرتميا مي باشند .
طرز تهیه آرتمیا :
معروف ترین نوع غذاهای زنده که آکواریومیست های حرفه ای برای غذا دادن به ماهی و یا پرورش بچه ماهی ها و لارو ماهی ها ازآن استفاده میکنند , میگوی نمکی یا آرتمیا یا تخم میگو یا ناپلیوس هست . آرتمیا خرچنگ کوچکی هست که بیشتر از 4 میلیمتر نیست و در آبهای خیلی شور زندگی میکند و درایران هم در دریاچه ارومیه ساکن است و صادرات تخم میگوی آرتمیا که به نام Urmiana معروف هست , سود خیلی سرشاری داشته و هر کیلو از آن در بازارهای جهانی چند صد دلار قیمت دارد . تخم میگو , خیلی ریز و به رنگ قهوه ای روشن هست و نکته جالبش این که بصورت خشک و پودر هست و سالها میشه آنرا نگه داشت . قبل از مصرف باید آنرا عمل آورد یا زنده یا Hatch کرد . برای اینکار به لوازمی نیاز دارید و همچنین مخزنی به نام Incubator ! طرز تهیه انکوباتور به روش بسیار ساده ای را در زیر می نویسم . ابتدا لوازم مورد نیاز :
- بخاری اتوماتیک .
- سنگ هوا .
- بطری آب معدنی به رنگ شفاف یک و نیم تا 2 لیتری .
- نمک طعام یُد دار یا نمک خالص دریایی 15 تا 20 گرم معادل یک قاشق و نیم غذا خوری .
- آب جوشانده و سرد شده .
- یک pH سنج برای تعیین pH 8.5 .
- یک شلنگ به طول یک متر .
- پمپ هوای کوچک .
- لامپ کم مصرف از نوع مهتابی یا لامپ مهتابی کوچک .
- چسب آکواریوم برای آب بندی لوله ها .
در شکل زیر Cyst های میگوی آرتمیا ی
ا کیست های آنرا میتوانید مشاهده کنید . ابتدا بطری آب معدنی رو کاملاً شسته و با آب داغ ضد عفونی میکنید . بعد آنرا وارونه کردهو انتهای آنرا میبرید و دور می اندازید . حالا وسط درب بطری را بوسیله میخ داغ سوراخ میکنید و شلنگ هوا رو از داخلش عبور میدهید . معمولاً شلنگ هوا باید به اندازه یک تا 2 سانتیمتر در داخل بطری قرار بگیرد . حالا با کمک چسب آکواریم شلنگ و درب بطری را آب بندی میکنید و صبر میکنید تا کاملاً خشک شود و بعد مقداری آب داخل بطری میریزید و امتحان میکنید تا ببینید نشتی نداشته باشد. حالا انتهای بطری را از طرفین بوسیله میخ داغ دو سوراخ کوچک ایجاد میکنید و ازآن طنابی عبور داده و آنرا بعنوان حلقه نگهدارنده ظرف قرارمیدهید و ظرف را بوسیله آن بصورت وارونه آویزان میکنید .نمک طعام را با آب مخلوط میکنید و در مخزن میریزید و توسط pH سنج آنرا اندازه گیری کنید و میزان انرا روی 8.5 قرار میدهید . حالا به مدت 2 ساعت پمپ هوا رو روشن کرده تا نمک کاملاً با آب مخلوط گردد و آب هم از اکسیژن غنی . بعد از دو ساعت بخاری را روی دمای 28 درجه تنظیم میکنید
و داخل ظرف قرار میدهید و مهتابی ر هم روشن میکنید بطوریکه ظرف بطور کامل روشن شود و عمل انکوباسیون آغاز گردد ! اهمیت نور دهی برای این هست که حتی از اولین ساعت های خیس خوردن تخم ها , تابش نور باعث شکفتگی بیشتر و سریعتر تخم ها می گردید ! بعد از 5 تا 10 ساعت جریان هوا را قطع میکنید و صبر میکنید تا جریان آب آرام شود . حالا تخم هایی که عمل نیامده یا فاسد شده اند را از روی سطح آب با یک توری ریز جمع کنید و دوباره پمپ هوا را روشن کنید . بعد از 20 تا 36 ساعت میگوها از تخم درآمده و شروع به شنا کردن میکنند . اندازه آنها کمتر از یک میلیمتر هست .در این موقع با قطع جریان هوا و ته نشین شدن پوسته ها ، بوسیله پیپت و یا سرنگ میتوانید به راحتی نوزادان میگو را جمع آوری کنید . بهترین روش این هست که ظرف را در کنار منبع نور قرار بدهید بطوریکه نیمی از ظرف تاریک ونیم دیگر روشن باشد . نوزادان میگو به سمت نور جذب میشوند و به راحتی میتوانید آنها را بگیرید . نکته مهم در تغذیه از آرتمیا این هست که برای لارو ماهی ها، نوزادان آرتمیا باید حتماً تازه باشند و نباید بیش از 30 ساعت از شکفتن آنها گذشته باشد چون هم سخت تر میشوند و هم ازارزش غذایی انها کاسته میگردد! عوامل مهمی که در شکفتن بیشتر تعداد تخمها تأثیر گذار است، ثابت بودن دما و میزان اکسیژن آب و خالص بودن نمک و مقدار آن در حد 15 تا 20واحد و نور دهی مناسب و همچنین نوع تخم هاست .
4- کرم خاکي
کرم خاکي را بدون شک همه مي شناسند .اين همان کرمي است که در باغچه ها و در داخل خاک زندگي مي کند و معمولا در مواقع بارندگي که آب موجود در خاک باغچه تجمع مي کنند، زياد مي شود از ترس خفه شدن خاک را ترک کرده و در اطراف باغچه کرم را کرم باران و برخي کرم باغچه مي گويند و چون بعنوان طعمه برای صيد ماهی با قلاب هم بکار مي رود، عده ای ديگر به آن کرم ماهيگیری مي گويند .طول آنها گاهي ممکن است تا 20 سانتيمتر هم برسد .هنگام جمع آوری آنها برای تغذيه ماهي ها بايد از برداشتن کرمهای داخل توده های پهن که در اطراف آنها ترشحات زرد رنگ ديده مي شود، خودداری شود چون حتي ماهي ها درشت وحشي هم از خوردن آنها امتناع مي نمايند .برای اين منظور مي توان در ِک قوطي حلبي يا حلب های کوچک نباتي حدود 15 تا 20 سانتيمتر خاک مرطوب ريخته و مقداری پوره سيب زميني ، آرد ذرت يا آرد چاودار برای تغذيه آنها به خاک اضافه کرده و کرمها را مقداری برگ مرطوب افرا برای تغذيه آنها در روی خاک قرار داد .آکوآريوم فروشي ها مي توانند اين کرمها را جمع آوری و به علاقمنداني که حوصلهِيا وقت جمع آوری آنها را ندارند، بفروشند .
5- کرم سفيد
اين کرم که رنگ آن سفيد شيری است و طول آن 15 ميليمتر يا بيشتر است از خويشاوندان کرم خاکي بوده و به بهترين وجه مي توان آنها را در حد تجارتي تکثير و توليد نمود .تکثير و تولید آنها در شرايط نسبتا گرم و مرطوب تا حدودی آسان است .در حال حاضر فقط اين کرم در کارگاه تکثير و پرورش تاس ماهيان شيلات ايران برای تغذيه نوزاد ماهيان خاوياری تکثير مي شود و توليد سالانه آن حدود 600 کيلوگرم يا بيشتر مي باشد .برای توليد آن جعبه های مخصوص که عمق خاک آنها حدود 10 سانتيمتر است بکار مي رود .
در پايان مي توان توده کرم خالص را برداشت کرده و برای تغذيه ماهي ها بکار برد. کرمهای جدا شده مي توانند چندين ساعت در حرارت معمولي یخچال زنده بمانند .در داخل آب آکوآريوم همه کرمها مي توانند مدت چند ساعت زنده بمانند .برای تغذيه بچه ماهي ها بايد کرمها را با تيغه چاقو تکه تکه کرد و در هر بار غذا دادن به ماهي ها بايد به اندازه به آنها داده شود که پس از 15 دقيقه اثری از کرمها باقی نماند ، درغير اين صورت بخصوص در مواقعي که سنگرِيزه در کف آکوآريوم وجود دارد پوسيده شدن مازاد کرمها باعث آلوده شدن آب آکوآريوم مي شود .
6- کرم توبیفکس(فشرده)
در آبهای کيف و بخصوص در فاصله 600 تا 700 متری محل ريزش فاضلابهای خانگي و شهری ( نه صنعتي ) در آب رودخانه هاِيا آبگيرها ، و گاهي در کناره استخرهای پرورش دافني مي توان قسمتهای زنگ زده ای مشاهده نمود که ابتدا بنظر مي رسد توده دافني باشند، اين توده ها اکثراً کرم توبيفکس مي باشند .اين کرم دارای رنگ صورتي خاصي مي باشد .برای نگهداری آن بصورت زنده مي توان مقدار صيد نشده را در داخل يک سطل زير شير آب قرار داده و بطور دائم مقدار کمي آب به داخل آن جريان داد .کرمها در اين حالت بصورت توده ای در کف سطل باقي مي مانند .هر چه درجات حرارت آب کمتر باشد زمان نگهداری آنها طولاني تر خواهد بود .معمولا در طول مدت سال مي توان آنها را از مناطق طبِيعي زندگيشان جمع آوری نمود .از دادن کرم های مرده به ماهي ها بايد جدا خودداری کرد .
امروزه در کارخانه های سازنده غذای ماهي ها تزييني به مقدار فراوان از اين کرم توليد شده و پس از خشک کردن بصورت مکعبهایی درآورده و در بسته بندیهای خاص با قيمت مناسب در اختيار علاقه مندان قرار مي دهند.
7- کرم قرمز(خونی)
اين کرم را که در کف استخرها و حوضچه های قديمي و نيز در درياچه ها و آبگيرها پِيدا مي شود اکثراً مي شناسند .رنگ قرمز خوني و طول آن حدود 12 ميليمتر بوده و با حرکات منظم و به شکل 8 انگلیسي در آب شنا مي کند .ماهي ها علاقه خاصي بخوردن آن دارند ولي گاهي ديده مي شود که کرم بصورت هضم نشده توسط ماهي دفع مي گردد .اين کرم که به آن کرم خوني هم مي گويند درگل و لای کف ، بخصوص روی چوبهای پوسيده کف آب نوعي لانه برای خود مي سازد .
8- کرمهای شیشه ای
در فصل زمستان در بسياری از درياچه ها و استخرها مي توان با يک تور دستي مقدار زيادی کرمهای شفاف که به آنها کرم شيشه ای مي گويند، صيد نمود .اين جانوران در واقع کرم نبوده بلکه نوزاد انواع مگسها هستند که طول آنها ممکن است تا 12 ميلیمتر برسد .گاهي مي توان هفته ها را در آب سرد زنده نگه داشت .ماهي ها معمولاًعلاقه خاصي بخوردن آنها دارند .
9- انفوزوئر ها
انفوزوئرها موجودات تک سلولی و جزء تاژکداران هستند که برای پرورش و تغذیه نوزادان بعضی از انواع ماهی ها که قادر به تغذیه از غذاهای متداول نیستند مثل گورامی ها , مفید و ارزشمند است . چون بعضی از انواع نوزادان ماهی های زینتی به صورت لارو هستند و نمی توانند تا مدتی از غذاهای زنده و یا خشک تغذیه کنند ، بهتراست که آنهارا با انفوزوئرها تغذیه کرد.
طرز تهیه انفوزوئر :
برای تهیه انفوزوئر کافیست یک ظرف شیشه ای را از آب پر کنید و جلوی پنجره و در مقابل تابش نور مستقیم خورشید قرار دهید و چند تکه کاه گندم در داخل آب بندازید . بعد از چند روز موجودات ذره بینی بسیار ریزی در آب پیدا میشوند که بهترین غذای لاروهای ماهی ها به حساب میآیند.
10- نوزاد پشه
تخم ريزی عده زيادی از انواع پشه ها در آب و بخصوص در گودالهايي که پس از بارندگي بوجود مي آيد انجام مي گيرد .در آبِي که دارای گياهان پوسيده و برگهای مرده زياد است تخم ريزی آنها بيشتر است .دربيشتر مناطق کشور بخصوص آبگيرها مردابها و گودالهای آب در شمال کشور ، گاهي مي توان نوزاد سياه رنگ حشرات را که تا حدودی کرم مانند بوده و دارای سر بزرگ و دم ايکس مانند است با تراکم بسيار زياد مشاهده نمود .ميانگين طول نوزادها 6 تا 7 ميلِمتر است و معمولا در سطح آب شنا مي کنند ولي هنگام ترسيدن بلافاصله به عمق آب فرو مي روند .تراکم آنها گاهي بحدی است که باعث تيره شدن سطح آب مي گردند .مي توان آنها را بمقدار زياد درِيک سطل آب حمل و نقل نمود و برای اينکار احتياجي به سرد کردن آب نيست .بنابراين جمع آوری و مصرف آنها به عنوان غذا نه تنها مورد توجه ماهي هاست، بلکه با اينکار مي توان سالانه ميليونها پشه خونخوار را نيز از بين برد .
11- مگسها
انواع مگسها نيز لقمه مناسبي برای ماهي ها بزرگتر مي باشند و اکثر ماهي ها علاقه خاصي بخوردن آنها نشان مي دهند .برای جمع آوری آنها نبايد از مواد شيميايي مانند امشي و غيره استفاده کرد چون ممکن است باعث ناراحتي ماهي ها شود .از مصرف پشه های مرده و خشک شده بايد خودداری کرد .
12- ميگوی آب شيرين(گاماروس)
اشخاصي که در دريای مازندران شنا کرده اند بخوبي اين حيوان را که به آن گاماروس و به زبان محلي روش مي گويند، مي شناسند .در سواحل دريای مازندران دو نوع از آن به حد و فور يافت مي شود و معمولا هنگام خارج شدن افراد از دريا ، اين جانوران که در لبه آب و بين ماسه ها زندگي مي کنند روی پای آنها ديده مي شوند .علاوه بر دریای خزر نمونه هايي از آن را در بِيشتر آبگيرهای داخلي و رودخانه ها نیز مي توان مشاهده نمود.طول آنها ممکن است تا 10 ميليمتر يا بيشتر هم برسد .اين جانوران غذای بسيار مناسبي برای ماهي ها بزرگتر به حساب مي آيند .برای جمع آوری آنها مي توان مقداری از ماسه های محتوی آنرا برداشته و با شستشو آنها را جدا نمود .معمولا بين آنها اندازه های مختلف يافت مي شود ولي حتي کوچکترين آنها برای تغذيه بچه ماهي ها بزرگ مي باشد .بنابراين بايد فقط برای تغذيه ماهي ها بزرگتر مصرف گردد .حمل و نقل آنها به شهرها و نقاط دور از ساحل تا حدودی مشکل ولي غير ممکن نيست .ميگوی آب شیرين از غذاهای زنده مناسبي است که مي تواند توسط آکوآريوم فروشيها در اختيار آکوآريوم دارها قرار گيرد .مثل هر غذای ديگر هرگز نبايد بيش از حد از آنها به ماهي ها داده شود. امروزه کارخانجات عرضه غذای آبزیان زینتی اقدام به تولید میگوی خشک شده نموده اند.
12- ماهی های زنده
بعنوان بخش دیگری از غذاهای زنده بکار برده میشوند مخصوصاً برای ماهی های گوشتخوار . استفاده از گوپی های وحشی یا کامبوزیا یا ماهی های ریز و کوچک رودخانه ای متداول ترین غذاهای زنده هستند .
